ਸਿੰਧਣ

(ਕਵੀ)

ਤਕ ਤਕ ਤੈਨੂੰ ਭੈਣ ਮੇਰੀਏ, ਨੈਣ ਹਰਾਨੇ ਮੇਰੇ ।
ਤੂੰ ਤਾਂ ਪਰੀ ਹੁਸਨ ਦੀ ਜਾਪੇਂ ਕਿੱਥੇ ਸ਼ਾਹ ਪਰ ਤੇਰੇ ?
ਕਿਉਂ ਤੂੰ ਲਾਹ ਸੰਗਚੂਰਾਂ ਤਾਈਂ, ਚੰਦਨ ਕੀਤਾ ਖ਼ਾਲੀ ?
ਇੱਕੋ ਵਾਰੀ ਸਾਰੀ ਸੁੰਬਲ ਪੁੱਟ ਨਾ ਸੁਟਦੇ ਮਾਲੀ ?
ਭੰਨ ਸੁੱਟਦਾ ਮੈਂ ਹੱਥ ਓਸ ਦੇ ਹੱਥ ਜੇ ਪੈਂਦਾ ਮੇਰਾ,
ਜਿਸ ਜ਼ਾਲਮ ਤੇ ਪਾਪੀ ਬੰਦੇ, ਸਰੂ ਛਾਂਗਿਆ ਤੇਰਾ ।
ਵੇਲਾਂ ਬਾਝ ਨਾ ਸੋਹਣ ਸੁਫੈਦੇ, ਜਾਲਾਂ ਬਾਝ ਸ਼ਿਕਾਰੀ,
ਸੱਪਾਂ ਬਾਝ ਨਾ ਸੋਹਣ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ, ਮੁਸ਼ਕਾਂ ਬਾਝ ਤਤਾਰੀ ।

(ਸਿੰਧਣ)

ਆ ਜੀਵੇਂ ! ਮੈਂ ਦੱਸਾਂ ਤੈਨੂੰ, ਕਿਉਂ ਮੈਂ ਵਾਲ ਮੁਨਾਏ ।
ਦਰਦ ਹਿਜਰ ਦਿਆਂ ਕੁਠਿਆਂ ਤਾਈਂ, ਲੰਮੀ ਰਾਤ ਨਾ ਭਾਏ ।
ਕੀ ਪੁੱਛਨਾ ਏਂ ? ਕਿਧਰ ਟੁਰ ਗਏ, ਵਾਲ ਕੁੰਡਲਾਂ ਵਾਲੇ;
ਦਿਲ ਮੇਰੇ ਦਾ ਡਾਕੂ ਨੱਸਿਆ, ਲੈ ਹਥਕੜੀਆਂ ਨਾਲੇ ।
ਵਾਲ ਉਡਣੇ, ਢਾਈ ਘੜੀਏ, ਵਾਲ ਕੌਡੀਆਂ ਵਾਲੇ,
ਓਸ ਸਪੇਰੇ ਮਾਹੀ ਬਾਝੋਂ, ਕੌਣ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਲੇ !
ਜੇ ਨਾ ਵਾਲ ਮੁਨਾਂਦੀ, ਨਿਤ ਨਿਤ ਡੁੱਲ੍ਹਦੇ ਨੈਣ ਵਿਚਾਰੇ,
ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਰਾਤਾਂ ਹੋਵਣ, ਨਾਲ ਨਾ ਡਲ੍ਹਕਣ ਤਾਰੇ ।
ਜਾ ਬੈਠਾ ਉਹ ਆਪ ਸਵਰਗੀਂ ਮੈਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕੱਲੀ,
ਨਾ ਉਸ ਘੱਲਿਆ ਸੁਖ-ਸੁਨੇਹੜਾ, ਨਾ ਉਸ ਚਿੱਠੀ ਘੱਲੀ ।
ਤੂੰ ਸਮਝੇਂ ਮੈਂ ਕਮਲੀ-ਰਮਲੀ, ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਮੁਨਾਵਾਂ
ਉਸ ਮਾਹੀ ਨੂੰ ਘੱਲਣ ਸੁਨੇਹੜਾ, ਮੈਂ ਪਰ ਕਾਗ ਉਡਾਵਾਂ ।
ਬਹਿ ਬਹਿ ਕਾਗ ਬਨੇਰੇ ਉਸ ਦੇ, ਚੋਖਾ ਚਿਰ ਕੁਰਲਾਵਣ
ਓੜਕ ਹੋ ਬੇ ਆਸ ਵਿਚਾਰੇ, ਫਿਰ ਪਿਛਾਂਹ ਮੁੜ ਆਵਣ,
ਫੇਰ ਉਡਾਵਾਂ, ਫਿਰ ਉਹ ਮੋੜੇ, ਫਿਰ ਘੱਲਾਂ, ਪਰਤਾਵੇ,
ਏਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਡਾਂਦੀ ਜਾਸਾਂ, ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਲੰਮੇ ਦਾਹਵੇ ।
ਕਾਗਾਂ ਹੱਥ ਨਾ ਏਦਾਂ ਜੇ ਕਰ ਹੋਇਆ ਕੋਈ ਨਬੇੜਾ ।
ਫਿਰ ਘੱਲਸਾਂ ਮੈਂ 'ਨਲ' ਆਪਣੇ ਨੂੰ ਹੰਸਾਂ ਹੱਥ ਸੁਨੇਹੜਾ ।
ਹੰਸ ਮੇਰੇ ਵੀ ਕਾਗਾਂ ਵਾਂਗਰ, ਜੇ ਬਦਕਿਸਮਤ ਜਾਪੇ,
ਚੜ੍ਹ ਤਖ਼ਤੇ ਦੇ ਉਡਣ-ਖਟੋਲੇ ਫਿਰ ਮੈਂ ਮਿਲਸਾਂ ਆਪੇ ।

(ਇਹ ਖ਼ਿਆਲ ਇਕ ਸਿੰਧਣ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਫੁਰੇ ਜੋ
ਉਂਜ ਤਾਂ ਬੜੀ ਜਵਾਨ ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਵਾਲੀ ਸੀ;
ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਰ ਦੇ ਵਾਲ ਮੁੰਨੇ ਹੋਏ ਸਨ । ਸਿੰਧ ਵਿਚ
ਆਮ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਪਤਨੀਆਂ ਸਿਰ
ਦੇ ਵਾਲ ਮੁੰਨਾ ਦੇਂਦੀਆਂ ਹਨ ।)